Veel onderzoek lijkt aan te tonen dat wanneer er meer ‘vrije markt’ is, dus wanneer vrije keuze voor ouders gecombineerd wordt met meer autonomie voor scholen op het vlak van “schoolaanbod”, dit doorgaans leidt tot meer segregatie en dus grotere ongelijkheid. Gisteren is een onderzoek gepubliceerd waarin dat verband grondig is onderzocht aan de hand van drie indicatoren: sociale ongelijkheid in het onderwijs, segregatie van leerlingen naar sociale afkomst, en de mate van ‘marktwerking’ in het onderwijs. Alle landen die meedoen aan PISA zijn daarin met elkaar vergeleken.
De uitkomsten van het onderzoek zijn glashelder: de landen en onderwijssystemen met een hoge index van quasi-onderwijsmarkt zijn ook de landen waar leerlingen het sterkst gesegregeerd zijn in rijke en arme scholen. Omgekeerd zijn de landen waar er weinig segregatie is bijna allemaal landen waar er weinig schoolmarkt is. Daarbij is ook sprake van causaliteit: de organisatie van het onderwijs als een vrije markt is een van de belangrijkste oorzaken van sociale segregatie op school en sociale ongelijkheid in de prestaties.
Wanneer je segregatie en sociale ongelijkheid in het onderwijs wilt verminderen, dan moet je daarom ook de ‘marktwerking’ aanpakken. De OECD (2019) sprak in dat verband van het zoeken van een nieuwe balans tussen billijkheid en vrijheid, de Belgische auteurs van het nieuwe rapport vinden het ook een kwestie van sociale rechtvaardigheid. Ook voor Nederland betekent dat een grote uitdaging.
Een artikel over het onderzoek staat hier: Onze analyse van de PISA 2022-gegevens bewijst het: meer marktwerking betekent ook meer segregatie en ongelijkheid in onderwijs | Oproep voor een democratische school (skolo.org)
Het volledige rapport staat hier: